In de Salt Boekenclub lezen we samen boeken. Boeken waar avontuur de rode draad is. Leden sturen boeken naar elkaar door. Van wat ze gelezen hebben, schrijven ze een review. Ook delen ze hun boekentips. Zo blijft de hele Salt community op de hoogte van interessant leesvoer. Dit is wat er onlangs is gelezen.
Titel Rentmeester van nature (2024) *
Subtitel Pieter G. van Tienhoven 1875 – 1953
Auteur Frank Saris
Uitvoering Paperback | € 39,90
Op de Flap In Rentmeester van Nature rekent Frank Saris af met een al te rooskleurig beeld van de manier waarop de wereld van de Nederlandse natuurbescherming op de Tweede wereldoorlog reageerde. In dit portret van Van Tienhoven – een van de eerste voorzitters van de Vereniging Natuurmonumenten – laat de auteur zien dat naast mensen als Heimans en Thijsse, Van Tienhoven een cruciale rol speelde in het beschermen van Nederlands belangrijkste natuurgebieden.
De ontplooiing van deze ‘nieuwe rijke’ liep parallel met belangrijke ontwikkelingen binnen de natuurbescherming enerzijds en het (aristocratisch) al dan niet zelf verworven landgoederenbezit anderzijds. De natuurbeschermingselite koos onder leiding van Van Tienhoven lange tijd voor een weg via de hoogste gezagsdragers, ten voordele van het eigen grootgrondbezit.
De Tweede Wereldoorlog vormde voor hem een hoogtepunt, een succesverhaal. De gevolgde strategie veranderde in de bezettingstijd niet wezenlijk; de machtspositie van de gesprekspartners wel, en daarmee de uitkomst. Van Tienhoven zat midden in de oorlog op het toppunt van zijn invloed en macht, iets dat hijzelf steeds nastreefde en dat hij met steun en in de geest van de bezetter sneller vorm heeft gegeven.
Frank J.A. Saris (1952) is natuurbeschermer, vogelonderzoeker, natuurontwikkelaar en biograaf. In 2018 promoveerde hij op de biografie Natuurbescherming als hartstocht, over Victor Westhoff.
Het oordeel over het boek Rentmeester van Nature
“Hoewel dit boek wordt gepresenteerd als biografie van Pieter van Tienhoven, gaat het vooral over diens rol bij het ontstaan en de evolutie van stichting Natuurmonumenten. Van Tienhoven, zelf afkomstig uit een invloedrijke aannemersfamilie met veel grondbezit, kent veel mensen op belangrijke posities en aarzelt niet om contact te leggen. Dit helpt hem het bezit en de fondsen van Natuurmonumenten te laten groeien.
Tegelijkertijd komt uit het boek het beeld naar voren van iemand die als een alleenheerser opereert en niet veel empathie met anderen toont. Mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog houthakken in gebieden van Natuurmonumenten, kunnen niet op zijn sympathie rekenen. Verraad van onderduikers in de Biesbosch lijkt door zijn controledrang gestuurd te zijn en Van Tienhoven spreekt openlijk vertrouwen uit in de Duitse bezetters. Ook jongeren die nieuwe ideeën hebben over natuurbescherming, stuiten bij hem op veel tegenwerking.
Rentmeester van nature is het resultaat van uitgebreid wetenschappelijk onderzoek en het boek is ook in een wetenschappelijke stijl geschreven. Helaas nam dat bij mij het leesplezier volledig weg, omdat ik me continu een weg moest banen door een jungle van jaartallen, feitjes en uitgebreide citaten uit briefwisselingen om bij het echte verhaal te komen. Dat echte verhaal is naar mijn idee een intrigerende inkijk in de machtsverhoudingen die vanaf begin 1900 tot na de Tweede Wereldoorlog een rol speelden bij de natuurbescherming in Nederland. Pas op pagina 298 komt de auteur met een soort samenvatting die op een redelijk toegankelijke manier is geschreven, een gemiste kans op een prettiger leesbaar boek.” – Wendy
Voor wie Iedereen die interesse heeft in veel feitjes en gedetailleerde citaten uit briefwisselingen, en die inzicht wil krijgen in hoe de (machts)verhoudingen waren rondom de natuurbescherming in Nederland.
Leuk weetje Na het verschijnen van dit boek heeft Natuurmonumenten een onderzoeksopdracht bij het NIOD uitgezet om de rol van Natuurmonumenten tijdens de Tweede Wereldoorlog te onderzoeken. Zie hiervoor ook de reactie van Natuurmonumenten op het verschijnen van dit boek.
Kijken Neem een kijkje in een van de gebieden van Natuurmonumenten, bijvoorbeeld bij het Naardermeer, de aankoop waarmee Natuurmonumenten en de loopbaan van Van Tienhoven startten.
