Kajakken en kanovaren

Tekst & Beeld Ard Krikke & Natasha Bloemhard | Dit artikel verscheen eerder in Salt magazine

Peddelen is populairder dan ooit. Wie wil er nu niet in een Canadese kano de Biesbosch ontdekken of met een gestroomlijnde kajak over het Wad zwerven? Daarnaast is het ook nog eens supergoed voor je lijf en een stuk leuker dan een benauwde sportschool. Plus: Nederland is met een wirwar van waterwegen een van de mooiste peddelparadijzen van Europa.

Vergeet fitness. Waarom jezelf afbeulen in een saaie sportschool als je ook al peddelend je lijf aan het werk kunt zetten? Daarbij werkt water ook nog eens als een zen master: de geest komt vanzelf tot rust. Fysiek en mentaal ga je er dus met sprongen op vooruit. Niet verwonderlijk dat kanoën (in spreektaal is kano het verzamelwoord voor kano én kajak) aan een serieuze opmars bezig is. Volgens de Outdoor Industry Association trekken jaarlijks 23 miljoen Amerikanen er regelmatig met hun kano op uit; een toename van 3 miljoen ten opzichte van vijf jaar geleden. Hoewel exacte cijfers ontbreken, schat het Watersportverbond dat Nederland tussen de 150.000 en 175.000 actieve kanovaarders telt – vergelijkbaar met het aantal geschatte mountainbikers. Aangezien ons lage landje zo’n beetje onder water ligt, heb je eigenlijk geen excuus meer om een keertje van wal te steken.

Watervlugge work-out
Nog een duwtje in de rug nodig? Een stevig potje kanoën zet ongeveer net zoveel zoden aan de dijk als een serieuze crossfit-training. Zo steek je tijdens een tochtje van slechtst 1,5 kilometer ongeveer 500 keer je peddel in het water. Dit betekent dat als je een uur lang met een relaxte snelheid van 4,5 kilometer per uur door het water klieft, je 1500 low impact herhalingen hebt uitgevoerd. Voer de snelheid op tot 8 kilometer en je verbrand zomaar 800 tot 1000 calorieën per uur. Ben je al rank en slank genoeg? Behalve calorieën verbranden heeft kanoën de volgende voordelen:

• Kracht: een goede peddelbeweging begint bij de voeten. De energie verplaats zich vervolgens vanuit aangespannen benen, billen en lage buik- en rugspieren (core) door het bovenlichaam naar de armen en schouders. Geen spiergroep blijft dus onbenut. Zorg wel voor een ‘actieve’ houding. Dit doe je door rechtop te zitten en je buikspieren flink aan te spannen.
• Flexibiliteit: peddelen is zoals gezegd een low impact beweging. De vloeiende pedelslag houdt je gewrichten soepel en blessurevrij.
• Stress: meren, rivieren, plassen, sloten, stroompjes, beekjes, kreekjes; ze werken stuk voor als natuurlijke antidepressiva. Of zoals Tulka Lama Lobsang, een boeddhistische meester uit Tibet, zegt: “Water maakt gelukkig! Of we het nu zien, horen, voelen, proeven of erin spelen. Maar veel mensen vinden dit moeilijk te begrijpen, omdat het te goedkoop en te simpel is. Daarom vergeten we het.”
• Vitamine D: zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D, onmisbaar voor sterke spieren, sterke botten en een ijzersterk immuunsysteem. 

Een duik in het verleden
In 1955 werd tijdens de aanleg van de A28 ter hoogte van het Drentse Pesse een uitgeholde boomstam gevonden. Nader onderzoek wees uit dat het om een 8000 jaar oude kano ging. De Kano van Pesse is tegenwoordig te bewonderen in het Drents Museum (Assen) en geldt als de oudste ter wereld. Uiteraard waren de handige hunebedbouwers destijds niet de enigen ter wereld die op het idee kwamen om van dik hout kano’s te zagen. Van Aboriginals tot Amazone-indianen; kano’s waren het vervoersmiddel van de prehistorie. Het woord kano stamt overigens af van het Caraïbische canoa, dat ‘smal bootje’ betekent. Via het Franse canot kwam het in de 16^e eeuw als kanoot onze taal binnen gedruppeld.

Een stuk zeewaardiger dan boomstamkano’s waren de eerste kajaks, zo’n 4000 jaar geleden door de Noord-Amerikaanse Inuït uitgevonden. Hun qajaq (jagersboot) bestond uit een smal frame van drijfhout en walvisbotten, waarover ze huiden van zeehonden of walrussen spanden. Door het geheel met dierlijk vet in te smeren en de kleine opening aan de bovenkant met een waterdicht zeil (annuraa) af te dichten, groeide het uit tot een zeer doeltreffend jachtmiddel.

Kano vs Kayak | De termen kano en kajak worden nogal eens door elkaar gebruikt. Wat is nu eigenlijk wat?
Kanovaren is de verzamelnaam voor alles wat met deze sport te maken heeft. Kijk je naar het type boot, dan kun je grofweg de volgende onderverdeling maken. Een open kano, de zogenaamde Canadees, is geschikt voor twee of meer personen. Doorgaans zit je in een kano wat hoger, op een smal bankje. De steekpeddel is vrij kort en bestaat uit een enkel blad. De boot is vrij breed en ligt als een huis in het water. In een kajak zit je daarentegen op een laag kuipstoeltje, met je benen languit naar voren. Vrijwel op de bodem dus. Het ranke vaartuig is een stuk gestroomlijnder en daardoor ook sneller. Nadeel: minder stabiliteit. De peddel is lang en voorzien van dubbelzijdig blad. Een kajak komt in een- of tweepersoons uitvoering.

De keuze is reuze
Voor iedereen die geen zin heeft om in hetzelfde schuitje te zitten, hebben we de verschillende kano- en kajaksoorten op een rijtje gezet.

Soorten kano’s
Een kano is ideaal om op je dooie akkertje een traag slingerende rivier mee af te varen. Hoewel de uitgeholde boomstam al lang en breed is vervangen door een onverwoestbaar jasje van kunststof (hout, kunstvezels, plastic), ziet een kano er nog steeds uit alsof hij zo uit het Wilde Westen komt. Dit zijn de boten die je niet wilt missen:

• Recreatie: leuk en makkelijk te varen. De sterke romp is van polyethyleen, glasvezel, canvas (opblaasbaar), pvc of hout. Deze laatste categorie is vaak handgemaakt en bloedmooi. De platte bodem blinkt niet uit in snelheid, maar zorgt wel voor extra stabiliteit. Ideaal voor vlakwateravonturen zoals vogelspotten op het Lauwersmeer, vissen in de Weerribben of gewoon chillen op de Loosdrechtse plassen. Veel bagage-inhoud. Lengte: 430-460 centimeter
• Rivier: speciaal ontworpen voor rivierratten die niet vies zijn van een beetje wild water. De gebogen romp (rocker oftewel kromming) en de ronde bodem zorgen voor extra wendbaarheid. Het gebruikte materiaal (polyethyleen, glasvezel) kan tegen een stootje. Perfect voor glijpartijen op de Gelderse IJssel, de Limburgse Grensmaas of de Duitse Moezel. Lengte: 430-510 centimeter
• Multipurpose: van stille wateren tot rappe stroomversnellingen, deze alleskunners gaat geen binnenzee te hoog. Het geheim: een zogenaamde shallow-arch bodemvorm, een kruising tussen een ronde en V-vormbodem: stabiel, koersvast en snel. Ideaal voor meerdaagse trektochten met veel bagage. Materiaal: polyethyleen, kevlar, carbon. Lengte: 460-560 centimeter

Soorten kajaks:

• Recreatie: ideaal om het rustige sop mee te kiezen, bijvoorbeeld de slome Linge (Gelderland), de duttende Dommel (Brabant) of het ondiepe Eemmeer. Gemaakt van polyethyleen, glasvezel, canvas (opblaasbaar) of hout. Stabiel door platte bodemvorm, uitgerust met beperkte opbergruimte. Lengte: 300-370 cm.
• Tour: langere en duurdere variant van de recreatieve kajak. Ranke, V-vormige bodemvorm klieft als een vis door het water. Meerdere afsluitbare compartimenten en elastische deklijnen voor het meenemen van spullen. De kuip kan met een spatzeil worden afgesloten, zodat water buiten de deur blijft. Veelal uitgevoerd in polyethyleen, glasvezel of carbon. Lengte: 360-580 cm.
• Sit-on-top: ideaal om branding mee in te duiken, zoals bij The Spot in Zandvoort of voor kinderen om mee op een meer te spelen. In tegenstelling tot een normale kajak zit je hier bovenop. Het voordeel hiervan is dat je niet hoeft te hozen als je wordt overmand door golven. Lengte: 300-460 cm.
• Zee: snel, stabiel en koersvast; dat zijn zeekajaks.Door de ranke en snelle bodemvorm (niet stabiel)alleen geschikt voor zeer ervaren peddelaars. Dankzij twee of drie grote, waterdichte compartimenten kun je eindeloze zwerftochten over het zilte nat maken. Karakteristiek oplopende voor- en achterpunt. Gefabriceerd van polyethyleen. Afmetingen: 360-580 cm.
• Playboot: Kleine, lichte en zeer wendbare freestyler (van polyethyleen, kevlar of glasvezel) die zich thuis voelt in zowel de branding als snelstromende rivieren. Bedoeld voor durfallen die graag kletsnatte kunstjes willen flikken. Lengte: 155-210 cm.

Soorten Peddels
Er zijn twee soorten peddels: de kajakpeddel (twee bladen) en de steekpeddel (een blad)

Kajakpeddel
Kajakpeddels variëren in lengte tussen de 210 en 260 cm. De maat wordt bepaald door je eigen lengte, de breedte van de boot en door je vaarstijl. De steel is meestal recht. Peddels met een geknikte steel worden eerder gebruikt door zee- en wildwaterkajakkers. Qua materiaal heb je ruwweg de keuze uit glasvezel (in het midden van de prijsrange, licht, duurzaam en in veel kleuren verkrijgbaar), carbon/kevlar (licht, stijlvol maar duur) en nylon, aluminium, of plastic (goedkoop, sterk, weinig onderhoud). Hoe lichter het materiaal, des te gemakkelijker het peddelen gaat. Maar sterkte telt ook. Een laag gewicht is relevant voor toerkajakkers, vooral op lange tochten. Wildwaterkajakkers zullen daarentegen meer baat hebben bij een sterke peddel. De beste peddel biedt de beste balans tussen sterkte en gewicht. De bladen van de kajakpeddel kunnen verschillend gedraaid zijn ten opzichte van elkaar, variërend van 0 tot wel 90 graden. Een draai van 30-45 graden komt het meest voor. Het voordeel van een gedraaid blad is dat de peddel altijd in de meest efficiënte hoek door zowel het water als de lucht (minste weerstand) klieft. De meest voorkomende bladvorm is een asymmetrische tweevlakshoek.

Steekpeddel
Dit is het slagwapen voor de Canadese kano, de raft of een drakenboot. Om de juiste lengte van een steekpeddel te bepalen, bestaan er verschillende theorieën. Je eigen (arm)lengte speelt in ieder geval bij alle overtuigingen een rol. Gelukkig hebben ze in elke gespecialiseerde kanoshop wel een methode die je helpt de juiste maat te vinden. De steel is meestal recht maar kan ook een knik hebben. Met knik is populairder onder wedstrijdpeddelaars. Ook bij de steekpeddel geldt hoe lichter de peddel, des te minder vermoeiend elke peddelslag is, vooral op langere afstanden. Maar ook hier kenmerkt de beste peddel zich door een goede balans in sterkte, gewicht en flexibiliteit. Vlakwaterkanoërs zoeken meer flexibiliteit om de schok van elke peddelslag op te kunnen vangen. Wildwaterkanoërs zoeken daarentegen meer stijfheid in de peddel. Op het gebied van materiaal heb je de keuze uit hout (mooi, responsive, warm) of de duurzame en veel goedkopere plastic of aluminium variant. Het blad van een steekpeddel kan lang en smal zijn (de traditionele beaver tail) of kort en breed. Je keuze wordt bepaald door het water waarop je vaart. De eerste vorm is ideaal voor het maken van tochten over meren, de tweede vorm is handiger op rivieren en ondiep water. En dan nog iets over de grip. Een steekpeddel heeft aan het eind een knop of een handvat waarbij je kunt kiezen uit een palmgrip en een T-grip. De palmgrip volgt de handpalm op een natuurlijke wijze en biedt veel comfort. De T-grip biedt meer houvast is met name populair bij rafters en wildwaterkanoërs.

Sla je slag
In Nederland kun je op meerdere plekken kano’s en kajaks kopen maar er zijn twee centra waar je werkelijk alles kunt vinden: Kanoshop in Bergschenhoek en Kanocentrum Arjan Bloem in Wormer.

Waterdicht, waar let je op?
Wat je avontuur op het water ook is, je wilt je spullen graag drooghouden. De waterdichte zak – in outdoor jargon ‘dry bag’ of ‘dry sack’ genoemd –  een onmisbaar stuk ‘gereedschap’. Maar waar let je op?

In het begin doen we allemaal hetzelfde. Om onze spullen droog te houden proppen we alles in een plastic tas of in een vuilniszak en tapen die stevig dicht met duct tape. Druppels zullen van goeden huize moeten komen om hier doorheen te dringen, denken we. Voor kleiner spul zijn de zip bags mateloos populair. En laten we eerlijk zijn, voor wie niet regelmatig in een kajak of op een sup stapt, is er met deze manier van drooghouden helemaal niets mis. Bovendien is het een lekkere goedkope oplossing. En dat de tas of zak na gebruik kapot is, boeit eigenlijk niet. Maar wie vaker gebruik wil maken van een waterdichte zak of tas, gaat veel plezier hebben van een product dat daar echt voor gemaakt is. Maar waar let je op?

Naden
Het eerste waar water doorheen komt zijn de naden. Bij kwalitatief mindere dry bags of dry sacks  zijn deze matig getapet of met een slechte lijm gehecht. Wie zijn waterdichte zak intensief gebruikt en dus veel vouwt, zal de naden snel zien scheuren. Een goede waterdichte naad is eerst gelast en vervolgens aan de binnenkant met hoogwaardige tape afgedicht. Daarnaast is het belangrijk dat de naden van de sluiting, een roll-top die op de bovenkant van zak is genaaid, geseald zijn. Anders loop je het risico dat er water door de zogenaamde ‘hygroscopische’ werking van het materiaal alsnog naar binnen sijpelt. In het algemeen geldt; hoe minder naden, hoe minder kans op lekkage.

Sluiting & volume
Een waterdichte tas of zak heeft een zogenaamde ‘roll-top’ sluiting die je sluit door deze een aantal keren op te rollen en dan vast te klikken. Dan is de zak waterdicht niet drukdicht. Je kunt er dus niet mee duiken maar wel mee zwemmen. Een goede kwaliteit dry bag volstaat met 3 keer oprollen en is dan waterdicht. Een waterdichte zak van mindere kwaliteit moet je vaak wel 5-6 keer oprollen. Hoeft op zich niet erg te zijn, behalve dat je er dan wel veel minder spullen in kwijt kunt. Test de sluiting ook eens door de zak met lucht te vullen, de roll-top 3 keer op te rollen en dan op je borstkas, met je armen er omheen, de lucht eruit te persen. Goede sluitingen blijven dicht, slechte kwaliteit springt open. Tip: kijk of je de sluitgesp kunt vervangen.

Materiaal
Materialen die het meest voor de vervaardiging van droogtassen worden gebruikt zijn siliconen nylon, polyester, pvc of een combinatie hiervan. Nylon is sterk, licht en stoot water en vuil af Afhankelijk van het gebruik kies je voor een lichte (+/- 70D) of een zware (+/- 210D) nylonvariant. Mensen die aan canyoning doen en het risico lopen dat hun waterdichte zak langs rotsen schuurt, kunnen ook voor een polyester of pvc-variant kiezen, evenals suppers die hun dry bag op het board binden. Deze materiaalsoorten zijn zeker sterk maar wel zwaarder dan nylon. Daarnaast bepaalt de afwerking van de binnenkant – wel of geen gladde coating – of je spullen er gemakkelijk in- of uitglijden of juist constant stroppen. Omdat je een waterdichte zak als een plunjezak vult, kan het soms moeilijk zijn om je spullen terug te vinden. Sommige merken hebben daarom de binnenkant van de zak voorzien van een witte coating die als een soort ‘lampje’ op je spullen reflecteert of hebben er een venster in aangebracht.

Haken en ogen
Veel waterdichte zakken worden ergens aan vastgehaakt, bijvoorbeeld op een vlot, sup of bovenop een kano. Het is dus van belang dat je dry bag een sterke D-ring of een Hypalon bevestiging heeft.

Peddelparadijs in de polder
Dankzij de ontelbare sloten, rivieren, kanalen, meren en uiteraard de zee is onze verzopen rivierdelta een waar peddelparadijs.

Wil je niet tussen wal en schip belanden? Neem dan eens een uitgebreid kijkje op kanoweb.nl. Per provincie vind je hier ruim 300 uitgestippelde kanoroutes. Klik op de interactieve kaart en je wordt overspoeld door een schat aan informatie, van routebeschrijvingen en foto’s tot kaarten. Voor elk is er wat wils: de watertrajecten variëren in lengte van 1 tot 100 kilometer. Minder mooi, maar barstenvol praktische informatie (routes, kanoverhuurders, kaartjes, foto’s) is kanoroutes.nl. Geen zin om in je uppie te peddelen? Het Watersportverbond heeft alle Nederlandse kanoverengingen verzameld. Hier kun je tevens terecht als je meer wilt weten over de verschillende wedstrijddisciplines, bijvoorbeeld kanopolo (een combinatie van basketballen en kanoën), kanoslalom (een combinatie slalom skiën en kanoën) en surfski (een combinatie van marathonlopen en kanoën).

Ook kilometervreters die zich een slag in de rondte willen peddelen, komen in ons waterlandje ruimschoots aan hun trekken. Neem de Veluwe Ralley: een georganiseerde monstertocht (80 km) die over de IJssel van Deventer naar Kampen gaat. Mindere goden kiezen voor 35 of 50 kilometer. De race vindt altijd plaats op de laatste zondag van september. Opgeven via veluwerally.nl. In Friesland doet kanovereniging Onder de Wadden uit Franeker er nog een schepje bovenop. Zij drukken hun permanente schaatskoorts de kop in door de Tocht der Tochten te organiseren, een 200 kilometer lange Elfstedentocht voor kajakkers. Het doel: binnen 36 uur weer aan de koek en zopie achter de finishlijn te zitten. Op 8 en 9 september ‘giet it oan’. De beste stuurlui nemen een kijkje op onderdewadden.nl.