Gary Fisher (1950): de meedogenloze knutselaar die het mountainbiken aan de wereld verkocht; de visionair die nog steeds elke dag keihard werkt om te bewijzen dat fietsen het antwoord is op een gezondere, gelukkiger toekomst voor iedereen; en de verhalenverteller die je in zijn onlangs verschenen autobiografie ‘Gary Fischer and the Bicycle Revolution’ meeneemt op een adembenemende trip van ingenieuze, hardnekkige vastberadenheid en grenzeloze energie.
Tekst: Natasha Bloemhard | Dit artikel verscheen eerder in Salt #82 - 2021 Beeld: Archief Gary Fisher
De definitie van krankzinnigheid is dat je altijd alles op dezelfde manier blijft doen.
Waarom dit boek?
“Het Klunker-verhaal (de voorloper van de mountainbike, red.) is heel vaak verteld, door verschillende mensen met wisselende tijdlijnen. En dat is ook logisch, want er waren verschillende mensen bij betrokken die allemaal onderdeel waren van hetzelfde verhaal, namelijk het ontstaan van de mountainbike.
Ik was een van die crazy guys die begin jaren 70 aan hun fietsen knutselden om ermee op de stoffige hellingen van Mountain Tamalpais in Marin County, ten noorden van San Francisco, te kunnen rijden. Mijn verhaal is vaak opgeschreven door anderen, ik vond het tijd voor mijn eigen versie en om mijn filosofie over het leven te delen.”
Waarmee begint jouw eigen versie?
“Dat niemand de mountainbike heeft uitgevonden. Daar waren we helemaal niet mee bezig. Wel met fietsen. Het liefst trokken we met onze fietsen de bergen in maar deze bleken totaal ongeschikt voor het onverharde terrein. We moesten vaak omhooglopen en tijdens het naar beneden scheuren viel de helft van de fietsen domweg uit elkaar. Toen begon iedereen met knutselen.
John Finley Scott was destijds een grote inspiratie voor mij. Hij bouwde in 1953 zijn ‘woodsie bike’: een Schwinn World raceframe met dikke banden, een recht stuur, derailleur en cantilever remmen. Finley Scott liet zien dat alles mogelijk is als je anders durft te denken. Ik werkte destijds in een fietsenwinkel waar ik gebruik kon maken van het gereedschap.
In die tijd bouwde ik mijn eerste klunker. Een klunker was een veelvoorkomende term die werd gebruikt om oude auto’s vol deuken en krassen te beschrijven. Wij gebruikten oude frames die we voor zo’n 5 tot 10 dollar op de kop tikten. De frames van de Schwinn Excelsior cruiser fiets waren het meest populair vanwege de geometrie en de verhoogde trapas.
In de fietsenwinkel haalde ik derailleurs, duimschakelaars en kettingbladen af van oude racefietsen. Remhendels en trommelremmen vond ik op afgedankte motorfietsen. Weer anderen experimenteerden met de frames, zoals Tom Ritchie en Joe Breeze.
Iedereen was bezig. Soms solo, de andere keer dachten we meer als groep. Onderling was er een gezonde competitie. Wat we deden was echt geen rocket science, eerder een leeg vel papier waarop iedereen buiten de lijntjes aan het kleuren was. Off-road rijden kende geen beperkingen, geen standaards, geen tradities. Alleen maar mogelijkheden. Uiteindelijk waren ik en Charlie Kelly degenen die de fiets in 1979 een naam gaven: mountainbike.
In datzelfde jaar besloten Charlie en ik een bedrijf te starten, we noemden het MountainBikes. We waren het eerste bedrijf ter wereld dat zich specialiseerde in dit type fiets. De frames werden gebouwd door Tom Ritchie.
In het eerste jaar verkochten we 160 fietsen voor 1300 dollar per stuk. Dat was veel geld in die tijd. Maar onze favoriete verkoopslogan was: “You don’t want to buy a cheap parachute, do you?” Mensen liepen vervolgens de winkel uit, keken naar hun kassabon en je zag ze denken: ‘wat heb ik gedaan?’ Hahaha.”
Hoe lang heb je aan dit boek gewerkt?
“Ruim vier jaar. Uit alle hoeken en gaten, via vrienden en familie, heb ik foto’s en knipsels van die tijd verzameld. Maar ik wilde niet alleen een tijdsbeeld neerzetten van het ontstaan van de mountainbike, maar ook het gedachtengoed delen waarmee ik ben opgegroeid. Namelijk dat je meer kunt dan je denkt. Dat mensen die anders denken ook echt revoluties kunnen ontketenen waarmee ze industrieën veranderen.
Kijk naar Steve Jobs en Steve Wozniak. Terwijl wij in onze garages aan fietsen sleutelden, prutsten zij in hun kelders en garages computers in elkaar. Het boek bevat dus ook een call to action, een uitnodiging om met lef te leven en vastgeroeste overtuigingen los te laten. Een boek of een film die dat zaadje weet te planten, vergeet je nooit meer. Dát wilde ik maken, ik hoop dat het gelukt is.”
Verkrijgbaar in de Salt shop
Het boek ‘Gary Fisher and the Bicycle Revolution’ is een must-have voor iedere mountainbike liefhebber die alles wil weten over de begintijd van de fiets die de levens van zo veel mensen positief heeft beïnvloed. Maar het is ook een boek voor mensen die willen ontdekken hoe je dingen anders kunt doen. Het leest als een rollercoaster waarbij elke pagina even kleurrijk is als Gary Fisher zelf. Mooi vormgegeven, bomvol creativiteit en wat ons betreft het mooiste tijdsbeeld dat ooit van het mountainbiken is gemaakt. Het boek is exclusief voor Nederland via Salt verkrijgbaar.
Bestellen kan via de Salt Shop
Wat betekent fietsen voor jou?
“Alles. De fiets is een van de beste uitvindingen ooit. Fietsen maakt mensen gelukkig het geeft ze een gevoel van vrijheid en het is gezond. Als ik voor mezelf spreek, zonder fietsen had ik hier nu niet gezeten. Ik was al op jonge leeftijd gek van alles wat twee wielen had.
Het was voor mij al vroeg een manier om te ontsnappen aan mijn dagelijkse werkelijkheid die bestond uit uitgescholden worden door mijn klasgenoten omdat ik anders was. Ik kleedde me anders, gedroeg me anders en was totaal niet geïnteresseerd in wat zij deden. Dat konden ze niet uitstaan. Ik was een outsider, hoorde nergens bij. In het fietsen vond ik mijn pack, kon ik mezelf zijn en voelde het fijn om eindelijk ergens deel van uit te maken.
Het mooie van fietsen is ook dat je er precies uithaalt wat je er zelf in stopt. Zo deed ik in mijn jeugd niet alleen mee aan wegwedstrijden maar was ik ook gek op cyclocrossen. Ik leefde voor de sport. Toch kwam er een moment in mijn leven dat ik het fietsen uit het oog verloor.
Aan het einde van de jaren 60 mocht ik vanwege mijn lange haren niet meer aan wegwedstrijden deelnemen. Maar ik was niet van plan om mijn haar te knippen, dus ‘knipte’ ik het fietsen uit mijn leven.
Ik begon met het bouwen van een eigen lichtshow. Met deze show, genaamd ‘The Lightest Show on Earth’, dook ik de rock-‘n-roll in. Langzaam maar zeker gleed ik af in een wereld van drugs en drank. Net voordat ik in de goot dreigde te raken, ontdekte ik de fiets weer. Om een lang verhaal kort te maken, ik durf te beweren dat fietsen mijn leven heeft gered.”
Waar ben je je ouders het meest dankbaar voor?
“Mijn ouders waren totaal non-conformistisch, deden alles op hun eigen manier en hebben mij geleerd dat je anders mag…nee moet…denken omdat je dan pas dingen kunt veranderen. De definitie van krankzinnigheid is dat je altijd alles op dezelfde manier blijft doen. Ook hebben ze me geleerd tolerant te zijn. ‘Don’t make presumptions about other people and how they got there.’
Het is ook heel bevrijdend geweest dat ik opgroeide met de mindset dat je heel veel zelf kunt maken. Niet één keer is er gezegd dat ik iets niet zou kunnen of dat het gemakkelijker is om dingen die je nodig hebt gewoon te kopen. Die lessen beschouw ik als een grote gift.”
We moeten de straten terugvorderen die ooit door de auto-industrie en de grote oliemaatschappijen zijn ingepikt
Je bent een man met een missie, welke stappen zet je dagelijks om dichter bij je doel te komen?
“Elke dag probeer ik mensen te inspireren om de auto te laten staan en de fiets te pakken. Als ik vandaag weer één persoon zo ver heb kunnen krijgen; man, that’s huge.”
Waar haal je je motivatie en inspiratie vandaan?
“Uit de getallen. In 1973 was er een wereldwijde oliecrisis. Terwijl auto’s in lange rijen voor de tankstations stonden, groeide de fietsenverkoop in een jaar van 4,7 miljoen naar 15 miljoen. Toch waren er toen maar weinig mensen die geloofden in de toekomst van het fietsen.
Gelukkig wint de fiets in Amerika de laatste jaren aan populariteit. Tot een paar jaar terug zag je alleen veertigplussers op de fiets zitten en was fietsen absoluut niet cool onder jongeren. Nu zie je gelukkig dat ook steeds meer mensen tussen de twintig en de dertig de fiets als middel gebruiken om gezond te blijven.
Daarnaast zijn er de laatste jaren meer en meer zogenaamde slow streets, wegen waar de auto te gast is, in de grote steden gekomen. Mensen zien hierdoor hun stad positief veranderen. Er is minder vervuiling, minder herrie en meer veiligheid op straat. Ook de economie vaart er wel bij. Die ontwikkeling zorgt ervoor dat de getallen ten gunste van het aantal mensen dat de fiets pakt enorm omhooggaat. Dat motiveert mij om door te gaan.”
Wat moet er volgens jou gebeuren?
“We moeten de straten terugvorderen die ooit door de auto-industrie en de grote oliemaatschappijen zijn ingepikt, en steden opnieuw gaan inrichten ten gunste van micro-mobiliteit waarvan allang bewezen is dat dit in de stad veel efficiënter is.”
Helpt het als je bekend bent?
“Een van de middelen die ik gebruik is constant de aandacht van de media vragen. Publiciteit is een zeer machtig wapen en ik heb er geen enkel probleem mee om dit wapen ter promotie van het fietsen te gebruiken. Ik doe dit onder meer door me extravagant te kleden. Hiermee weet ik heel vaak de camera’s op me te richten, en die gebruik ik vervolgens om zoveel mogelijk mensen te overtuigen van het belang van de fiets voor een gezonde en gelukkige toekomst. Deze vaardigheden heb ik van mijn grootouders geërfd, zij werkten namelijk beiden in Hollywood.”
Je flamboyante kledingstijl is vaak onderwerp van gesprek. Waarom kleed je je zo opvallend?
“Het is in de eerste plaats een viering van het leven. Ik hou van het leven en van mezelf. Ik kleedde me als kind al anders. Als twaalfjarige droeg ik op de racefiets bijvoorbeeld al meisjessokjes, een gekke korte broek en een maf hoedje. Die afwijkende kledingstijl gaf me juist zelfvertrouwen. Er schuilt veel kracht in de manier waarop je je kleedt.”
Je hebt ook een grote invloed gehad op de mountainbike sport zelf. Wat moest er veranderen volgens jou?
“Ik ben een rule breaker, regels maken dingen rigide, think different. Dus stapte ik in 2000 het kantoor binnen van Hein Verbruggen (voormalig president van de UCI, red.) om hem uit te leggen dat de regel dat de wielen van een mountainbike niet groter mochten zijn dan 26 inch, nergens op sloeg.
De mountainbikesport was nog hartstikke jong, we wisten amper hoe een goed wedstrijdparcours eruit moest zien en ook de fietsen zelf waren flink in ontwikkeling. Ik was met Fisher Bikes, samen met nog een paar andere merken, een van de eerste met 29 inch wielen. Dus het was niet bepaald het moment om dingen te gaan reguleren. Ik legde uit dat 29 inch wielen niet alleen sneller maar ook veiliger zijn, en daar kun je als wedstrijdorganisatie niet echt op tegen zijn.
Zijn verweer was dat als ze de 26 inch-regel zouden loslaten, veel meer rijders met een veldritfiets (28 inch wielen) op het parcours zouden verschijnen. Ik zei toen dat dat te maken had met de parcoursen die eigenlijk hetzelfde waren als een cyclocross parcours.
Op een echt mountainbike parcours kún je met een veldritfiets niet rijden. Leg de parcoursen anders aan, maak ze geschikt voor de mountainbike en de veldritfiets verdwijnt vanzelf. En dat gebeurde (grote glimlach). Vooral Canadezen hebben een grote invloed gehad op hoe mountainbikeparcoursen tegenwoordig worden aangelegd.”
Wat we deden was echt geen rocket science, eerder een leeg vel papier waarop iedereen buiten de lijntjes aan het kleuren was
Wat is je grootste deugd?
“Ik kan goed luisteren. ‘Listen a bit, will you?’, werd er al vroeg door mijn ouders ingepompt. Met luisteren kom je vooruit. Het kalmeert de gemoederen en bovendien is de kans groot dat je ook nog wat leert. Daarnaast denk ik dat mijn creativiteit een grote deugd is. Creatief denken maakt inventief en lost problemen op.”
Ben je een dromer?
“Absoluut. Ik droom veel over de stad van de toekomst, over de infrastructuur en over hoe we de fun terug kunnen brengen. Met name in de steden zijn mensen vooral bezig met overleven. Maar als er meer fun is, wordt ook het overleven makkelijker. Ik snap dan ook niets van de populariteit van de slogan ‘Life’s a bitch and then you die.’ Wie wil dat nou?
Je bent een voorbeeld van hoe je forever young blijft. Hoe doe je dat?
“Ik blijf in beweging, dat is voor mij uiteraard een no brainer, ik fiets bijna dagelijks en blijf mezelf uitdagen. Maar ook je mentale gestel heeft uitdaging nodig. Veel mensen die ouder worden laten ‘moeilijke dingen’ het liefst liggen of laten het iemand anders oplossen. Ze hebben geen zin meer in die stress.
Maar dat is een dodelijke valkuil. Je brein heeft elke dag een gezond portie stress nodig, dat zet je aan het werk en voorkomt dat je geestelijk in een glijdende schaal belandt. Blijf bezig, niet lui worden en omring je met mensen. We zijn sociale wezens. Iemand anders zien kan instant je mood veranderen.”
Bestaat de knutselaar uit de jaren 70 nog?
“Zeker. Ik heb laatst voor een vriend nog een racefiets opgebouwd met alleen maar originele, klassieke onderdelen. Het moeilijkste was om die te vinden, maar het is gelukt. Dat sleutelen en prutsen is heerlijk. Het werkt ook meditatief. I love it!”
En volg je de ontwikkelingen in de mountainbikesport nog?
“Ook dat, zoals de ontwikkeling van 32 en 36 inch wielen die gaande is. Wat het spannend maakt is dat zo’n idee ook weer gevolgen heeft voor de ontwikkeling van de banden en de frames waar deze grote wielen in moeten passen. Je creëert zo een compleet nieuwe rijervaring. Ik hou zo van mensen die de randen van de mogelijkheden opzoeken en dan kijken wat er gebeurt.
Je moet een beetje idioot zijn om dit soort dingen te doen. En deze vrije geesten vind je nog altijd in de mountainbike scene, in de wielrenwereld zal je dit soort ontwikkelingen niet snel zien. Die wereld is veel conservatiever en grote veranderingen passen daar niet bij.”
Wat is het beste van ouder worden?
“Dat je veel mee hebt mogen maken, veel ervaring en kennis hebt opgedaan en dat je niet meer zo snel freakt als dingen misgaan.”
En het slechtste?
“Dat mensen om je heen doodgaan en dat je dingen vergeet.”
Wat heeft je dit jaar het meest verrast?
“Door de pandemie kwam ik erachter hoe fijn het is om gewoon thuis te zijn met je familie. In plaats van depressief te worden, hadden we veel meer tijd voor elkaar, en ging het ook nog eens in harmonie. En dat ik het reizen niet gemist heb.”
Nog goede voornemens voor het nieuwe jaar?
“Ja, naast veel van het leven genieten met mijn familie, zal ik mijn missie om de fiets te promoten onverminderd voortzetten. Ik heb ook een hoop ideeën voor een nieuwe stedelijke infrastructuur. Deze ga ik maar eens op papier zetten en met de wereld delen. Ik heb nog genoeg gekke outfits voor extra aandacht. haha.”
Laatste woorden
“Een belangrijke les die ik geleerd heb, is dat als je gelukkig wilt zijn je je eigen dans moet dansen, op je eigen ritme je grenzen verleggen en zo je wereld vergroten.”
Verkrijgbaar in de Salt shop
Het boek ‘Gary Fisher and the Bicycle Revolution’ is een must-have voor iedere mountainbike liefhebber die alles wil weten over de begintijd van de fiets die de levens van zo veel mensen positief heeft beïnvloed. Maar het is ook een boek voor mensen die willen ontdekken hoe je dingen anders kunt doen. Het leest als een rollercoaster waarbij elke pagina even kleurrijk is als Gary Fisher zelf. Mooi vormgegeven, bomvol creativiteit en wat ons betreft het mooiste tijdsbeeld dat ooit van het mountainbiken is gemaakt. Het boek is exclusief voor Nederland via Salt verkrijgbaar.
Bestellen kan via de Salt Shop
Het boek is een uitnodiging om met lef te leven
