8 (buiten)kansen voor een nieuwe kledingstandaard
Afgelopen zomer werd het tijdens Outdoor by ISPO in München, de grootste internationale vakbeurs, voor iedereen glashelder; duurzaamheid is ‘key’! Gedreven door een groeiend besef van verantwoordelijkheid, maar ook omdat meer en meer consumenten zowel de producenten als zichzelf op het matje roepen. Dit zijn 8 (buiten)kansen voor een nieuwe kledingstandaard die de wereld weer laat glimmen.
Tekst: Natasha Bloemhard & Ard Krikke | Dit artikel verscheen eerder in Salt #75 - 2019 Beeld: Unsplash
Wie bekend is met het boek The Tipping Point (Het beslissende moment, in de Nederlandse vertaling) van Malcom Gladwell, weet dat grote veranderingen vaak klein beginnen. Zoals een deining ver op zee die uitgroeit tot één grote golf die de wereld dan ‘plots’ lijkt te overspoelen.
Als een epidemie (sorry, voor de woordkeuze op dit moment, red) verspreiden zich zo ideeën, gedrag, meningen en ook producten. Wanneer zo’n epidemie zijn omslagpunt bereikt, wordt dit ook wel The Tipping Point genoemd; het moment dat een kritieke massa is bereikt en de verandering of het gedrag breed wordt gedragen.
Zo kan één dromer, Martin Luther King, een revolutie veroorzaken, één sporter, Michael Jordan, het complete straatbeeld veranderen, één cultgroepje (bijvoorbeeld skaters) een hype starten en één outdoor liefhebber, Yvon Chouinard van Patagonia, een beweging op gang brengen.
Als recalcitrante zakenman besloot hij haast van de ene op de andere dag dat alle gewone katoen dat Patagonia in haar collecties gebruikte vervangen moest worden door biologisch katoen. Reden was dat steeds meer mensen werkzaam in de katoenindustrie, maar ook het winkelpersoneel, te kampen kreeg met gezondheidsklachten die veroorzaakt werden door de chemische cocktail waarin katoen voor de verwerking wordt ondergedompeld.
Het verkoopteam van Patagonia was compleet ontzet, zij zij dachten dat hun verkopen net zo snel zouden dalen als de huidige beurscijfers. De kleding zou immers een heel stuk duurder worden. Maar het tegenovergestelde gebeurde, Patagonia verkocht meer dan ooit. Zo werd biologisch katoen het symbool van duurzaamheid en de deining ver op zee.
Inmiddels heeft de golf het vasteland bereikt, is hij niet meer te stoppen en probeert iedereen te leren surfen. Biologisch katoen is omringd door tal van andere materialen. Visies en innovaties worden gedeeld. Het resultaat van al die inspanningen en samenwerkingen is dat de outdoor industrie is uitgegroeid tot het beste jongetje uit de klas en ver vooruitloopt op de reguliere mode- en textielwereld, waar duurzaamheid veelal nog in de kinderschoenen staat.
Eén ding is zeker, het meest duurzame product is het product dat niet is gemaakt. Maar zolang we nog spullen nodig hebben, zijn onze opties om dit met zo min mogelijk pijn voor mens, dier en milieu te doen drastisch toegenomen. En er is meer duidelijkheid en transparantie waardoor we als consumenten minder in het duister tasten. Want uiteindelijk hebben wij als consument het laatste woord over hoe ver de industrie zal gaan. Dit zijn 8 punten die steeds vaker de aankoop zullen gaan bepalen.
THE LONG RUN
Het meest duurzame product is het product dat in gebruik het langst meegaat. En in tegenstelling tot de wereld van fast fashion, waar alles draait om zoveel mogelijk verkopen tegen zo laag mogelijke prijzen, zijn degelijkheid en lange levensduur in de outdoor wereld goed ingeburgerd. Ook bij de klant. “Veel outdoor merken zijn ooit opgericht door klimmers en alpinisten die niet tevreden waren met de beschikbare materialen. Ze besloten om zelf de handen uit de mouwen te steken.
Deze user-centered aanpak heeft geleid tot producten die beter passen, beter presteren en langer meegaan”, legt Katy Stevens, hoofd MVO en Duurzaamheid bij de European Outdoor Group, uit. “Van een kledingstuk weten we dat de grootste milieu-impact wordt veroorzaakt tijdens het productieproces”, voegt Sandra Roos, onderzoeker bij Mistra, een Zweedse stichting voor strategisch milieubeheer, eraan toe. Qua milieubelasting heeft de nadruk leggen op levensduur volgens haar dan ook meer zin dan bijvoorbeeld kiezen voor duurzame materialen. “Kleren die twee keer zo lang meegaan, reduceren de productie-impact op het milieu met vijftig procent.”
Outdoor merken die volgens deze duurzaamheidsvisie produceren zijn onder meer Arc’teryx, 7Mesh, Gore-Tex en Norrøna. Een lange levensduur voorkomt dat consumenten niet iedere paar seizoenen naar de winkel hoeven te hollen. Designed for the long run, zoals Arc’teryx het zelf uitlegt. Critici vinden echter dat merken dan ook moeten voorkomen dat consumenten elk jaar opnieuw worden verleid door nieuwe pasvormen, kleuren en innovaties die hun eerdere aankoop tot ‘oud’ degraderen.
DUURZAAMHEID
Duurzaamheid is inmiddels een containerbegrip dat uiteenvalt in meerdere interpretaties. Zo telt voor de een de levensduur van een product, voor de ander de impact op het milieu of het gebruik van gerecyclede materialen. Weer anderen letten juist op afbreekbaarheid, dierenwelzijn, de herkomst van de materialen, de productielocatie, het transport, de verpakking, de sociale werkomstandigheden, de relatie met leveranciers of de toepassing van chemische cocktails voor de coatings.
REPAREREN IS EEN RADICALE D(R)AAD
Iets dat voor onze (groot)ouders de normaalste zaak van de wereld was, zijn wij inmiddels verleerd: repareren. Maar het tij voor dit vergeten ambacht is aan het keren, gevoed door talloze initiatieven zoals Repair Café’s, reparatiefeestjes op evenementen en door het populaire Worn Wear programma van Patagonia. Rose Marcario, de grote baas van Patagonia, is een warm pleitbezorger voor kledingreparaties.
In een open brief – getiteld ‘Repair is a radical act’ – op de Patagonia website (wornwear.patagonia.com) roept ze iedereen op om radical environmentalists te worden. “Door onderhoud en reparatie van onze kledingstukken hoeven we minder nieuwe spullen te kopen, wat weer leidt tot minder CO2-uitstoot, afvalstromen en waterverspilling. Repareren heeft dus een gigantische positieve impact op het milieu.” Dit zijn vier simpele tips om zelf je spullen te fiksen.
1. Zorg dat je onderweg altijd een reparatiesetje bij de hand hebt. Behalve naald en draad kunnen een multitool, speciale kledingplakkers en sterke tape wonderen verrichten.
2. Donsjassen (en slaapzakken) hebben vaak een dunne en kwetsbare buitenkant. Een scherpe tak of een rondvliegend kampvuurvonkje is voldoende om er een gat in te prikken. Door er tijdelijk een stuk duct tape op te plakken voorkom je rondvliegende donsveertjes (of andere vulling). Gebruik speciale (waterdichte) patches voor permanente reparaties.
3. Kapotte ritsen zijn een nachtmerrie. Een rits die niet meer goed sluit is vaak het gevolg van een kapotte runner (schuiver). Gebruik een punttang om het uiteinde van de rits eraf te halen. Verwijder aan weerzijden een paar tanden zodat de stof bloot komt te liggen. Schuif een nieuwe runner over de tanden heen en bevestig een nieuwe (top)stop.
4. Een gaatje in je dure shirt van merinowol? No worries. Keer je shirt binnenstebuiten en strijk de kreukels rondom het gaatje met een strijkbout (wolstand!) glad. Knip een stukje vliesofix (dubbelzijdig textieltape) uit en plaats deze over het gaatje heen. Leg een dunne doek over de vliesofix heen, spuit de boel nat en plaats het strijkijzer ongeveer 10 seconden op de beschadigde plek.
REDUCE, REUSE, RECYCLE
Recycling, upcycling en hergebruik zijn retepopulair. We gooien niets weg, onderdelen die nog goed zijn, worden opnieuw gebruikt en sommige kledingstukken krijgen vaak een verrassend tweede leven. Het heeft wereldwijd gezorgd voor een creatieve DIY-cultuur die zijn weerga niet kent.
Maar bekijk je het grotere plaatje, dan is recyclen van outdoor kleding nog niet zo eenvoudig. In Nederland belandt jaarlijks circa 145 miljoen kilo kleding bij het restafval. Omgerekend zijn dat 24 kledingstukken per persoon. Hiervan wordt een derde ingezameld en gesorteerd. Nog minder dan een procent van de gescheiden afvalberg wordt gerecycled tot nieuwe (hoogwaardige) textielvezels.
Dit komt omdat verreweg de meeste kleren, dus ook outdoor broeken en jassen, uit een mix van materialen bestaat. Denk aan wol, nylon, dons, elastaan en polyester. Door deze mengvormen is het zeer tijdrovend (dus kostbaar) om bruikbare garens uit een bult afgedankte kleren te ‘spinnen’. Dus gebeurt dit (nog) niet of nauwelijks. Het gebruik van mono-materialen biedt uitkomst. Dit maakt het mogelijk om jassen aan het einde van hun levensduur zonder al te veel problemen (op de rits en het elastiek na) te recyclen en te hergebruiken.
Het Finse Reima en het Duitse Pyua Outerwear zijn voorlopers in deze trend. Behalve dat zij producten maken dat uit een materiaalsoort bestaan, hebben ze ook een end-of-life programma opgezet dat het gemakkelijk maakt om kledingstukken te verzamelen. Ook het Duitse Sympatex, leverancier van waterdichte en ademende stoffen (membranen), zet vol in op het hergebruiken van oude materialen.
Zij zijn in zee gegaan met de Britse start-up Worn Again Technologies. Deze circulaire koploper heeft een wereldwijd unieke methode ontwikkeld om afgedankt textiel tot cellulose (een soort pulp) te verwerken, waar vervolgens nieuwe garens van gemaakt worden.
Tenslotte heeft Re:Down een methode ontwikkeld waarmee ze gebruikt dons uit bijvoorbeeld jassen en dekbedden halen. Na grondige reiniging kan deze natuurlijke warmhouder weer in nieuwe kledingproducten worden hergebruikt. Met deze close-the-loop benadering komen we steeds dichter bij circulariteit waarbij systeemdenken centraal staat. Dit gaat nog wel een stuk verder dan alleen het inzamelen, recyclen en hergebruiken, maar het principe ervan is dat in gesloten kringlopen geen afval bestaat.
DRUK VAN DE KETEL
De temperatuur op aarde blijft stijgen, maar gelukkig neemt de druk om er iets aan te doen ook toe. De lat ligt voor iedereen hoog en doelstellingen kunnen alleen gehaald worden door samenwerking. Inmiddels zijn er drie samenwerkingsverbanden die er alles aan doen om de druk van de klimaatketel te halen: Climate Neutral, Science Based Targets en The Stica Network. Check op websites waar en óf jouw favoriete merken bij een van deze drie zijn aangesloten of wat ze zelf aan verlaging van de stikstofuitstoot doen.
Climate Neutral is een non-profit organisatie die bedrijven inzicht geeft in hun CO2-voetafdruk, hen adviseert over besparende maatregelen én de mogelijkheid biedt om onvermijdelijke CO2-uitstoot te compenseren. Merken die zich hier onder meer bij aangesloten hebben zijn Klean Kanteen, Biolite, Icebug en Peak Design. climateneutral.org
Science Based Targets is een initiatief dat inmiddels ruim 700 bedrijven, waaronder Vaude en VF Corporation – het moederbedrijf van onder andere The North Face, Icebreaker, Vans, Timberland en Smartwool – helpt hun klimaatdoelstellingen in lijn te krijgen met het Akkoord van Parijs: de opwarming van onze planeet beperken tot onder de 2°. sciencebasedtargets.org
Zo’n 45 Scandinavische bedrijven zijn lid van de Swedish Textile Initiative for Climate Action (STICA). Ook outdoor merken als Bergans of Norway, Peak Performance, Didriksons, Fjällräven, Lundhags, Haglöfs en Norrøna behoren tot de leden. Het samenwerkings-verband heeft hetzelfde doel als The United Nations Fashion Industry Charter for Climate Action: leden willen hun klimaatimpact in 2030 met 30% verminderen en in 2050 volledig klimaatneutraal zijn.
sustainablefashionacademy
EEN PERFECTE PASVORM
Veel kleding belandt toch eerder dan bedoeld op de afvalberg omdat het kledingstuk niet (meer) lekker zit of niet voldoende presteert tijdens de activiteit waarvoor je het hebt aangeschaft. Om te voorkomen dat mensen dus snel(ler) afscheid nemen van hun spullen en weer nieuw gaan kopen, is pasvorm een middel in de strijd tegen verspilling geworden. Maar hoe creëer je als merk de juiste pasvorm? Pasvorm wordt immers niet alleen bepaald door de lichaamsmaten maar ook, of misschien wel juist vooral door de beweging die gemaakt wordt.
Helpt het of zit het juist in de weg als je een klimmer bent, aan yoga doet, of hardloopt? Steeds vaker maken merken hun kleding perfect passend op basis van data van gespecialiseerde bedrijven. Data die verder gaat dan alleen de maatvoering maar vooral selecteert op doelgroepen. Zolang dit nog geen gemeengoed is geworden en je slechts kunt kiezen uit XS – XXL, doe je er goed aan om de pasvorm eerst te checken. En als dit niet in het échie kan, simuleer dan de bewegingen die je met je (sport)activiteit maakt in de paskamer.
CIRCULARITEIT
Het circulaire model gaat ervan uit dat de producten van nu de grondstoffen zijn voor later. Na gebruik wordt een product uit elkaar gehaald en worden alle materialen opnieuw gebruikt. In de circulaire economie leven we dus in een wereld zonder afval. Langzaam maar zeker zien we (outdoor) producten op de markt verschijnen die volgens dit principe zijn ontwikkeld.
KIES VOOR EEN KEURMERK
Een vraag die met regelmaat terugkeert op onze redactie is ‘hoe herken ik duurzame outdoor kleding?’ Labels geven duidelijkheid. Maar niet iedereen gebruikt dezelfde en sommige merken hebben ook hun eigen label ontwikkeld. Om je te helpen hebben we de belangrijkste internationaal door meerdere merken gehanteerde labels op een rijtje gezet.
Bluesign
Onafhankelijk keurmerk voor de textielindustrie. De standaard neemt het hele productieproces onder de loep, van grondstoffen tot chemische (giftige) componenten, water en energiebronnen. Tevens ziet het erop toe dat de schadelijke gevolgen voor mens en milieu tot een minimum beperkt blijven. Alle grotere outdoormerken dragen inmiddels dit label. bluesign.com
Responsible Down
Standard RDS heeft betrekking op de herkomst van dons. Als je een jas of slaapzak (of dekbed) met het RDS-keurmerk koopt, dan kun je ervan uitgaan dat de dieren niet levend geplukt of dwangmatig gevoed zijn. Een greep uit de aangesloten merken: Arc’teryx, Berghaus, The North Face, Bergans of Norway, Columbia, Haglöfs, Rapha, Vaude, Sorel. responsibledown.org
Fair Wear Foundation FWF
zet zich in voor goede arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie. Samen met haar leden heeft het label de Fair Wear gedragscode ontwikkelend. Hiertoe behoren onder andere het betalen van een leefbaar loon en veilige werkomstandigheden. Een greep uit de aangesloten merken: Odlo, Mountain Equipment, Deuter, Mammut, Vaude, Pyua, Picture Organic. fairwear.org
Oekotex Made in Green
Textielproducten met dit keurmerk zijn Oekotex Standard 100 gecertificeerd. Het label stelt strenge eisen aan gebruik van schadelijke stoffen in relatie tot de gezondheid van de eindgebruiker. Behalve kleding is het keurmerk ook toepasbaar op bijvoorbeeld beddengoed. Een greep uit de aangesloten merken: Klättermusen, Jack Wolfskin, Mammut, Vaude, Patagonia.
oeko-tex.com
Responsible Wool Standard
Weten waar het gebruikte wol in je shirt, jas of sokken vandaan komt? Let dan op het RWS-label. Dit keurmerk garandeert dat de wol afkomstig is van schapen die door boeren op een goede manier worden behandeld. Een greep uit de aangesloten merken en winkels: Mountain Equipment, Vaude, Patagonia, Kathmandu, REI.
responsible-wool.org
Global Organic Textile Standard GOTS is een internationale standaard voor biologische kleding en textiel. Het stelt eisen aan zowel de productie van de vezels als de verdere verwerking ervan tot kledingstukken. Iets mag van GOTS pas biologisch worden genoemd als 95% van het materiaal ook daadwerkelijk biologisch is. Een greep uit de aangesloten merken: Bleed, Vaude, Päälä, Picture Organic. global-standard.org
STOP MICROPLASTICS
We weten allang dat de plastic soep uit veel meer bestaat dan het zichtbare plastic zoals plastic flessen, slippers en tandenborstels. De sluipmoordenaar bevindt zich in de onzichtbare micro- en nanoplastics, verborgen in synthetische materialen zoals nylon, polyamide, pet, acryl, polyester en spandex. Het zijn allemaal schuilnamen voor plastic. Deze plastics zijn een drama voor het milieu.
Per wasbeurt van 5 kilo spoel je 600.000 tot 17,7 miljoen van deze piepkleine kunstvezeltjes door het afvoerputje. Zowel wasmachinefilters als rioolzuiveringsinstallaties kunnen deze minuscule korreltjes vrijwel niet tegenhouden, waardoor ze makkelijk in het water én in onze voedselketen terechtkomen. Op deze manier loost een stad ter grootte van Berlijn iedere dag zo’n 500.000 plastic tassen aan microplastics in het riool.
Je kunt meehelpen het tij te keren. Ten eerste door stil te staan bij je wasgewoonte. Heb je alleen een vuile plek op je broek of shirt, maak deze dan gewoon schoon met een handdoek en een beetje zeep. Was met een vloeibaar (ecologisch) wasmiddel. Dit laatste zorgt voor veel minder wrijving waardoor er tijdens het wassen minder vezels losraken. Dit is sowieso ook beter voor de levensduur van je kleren.
Droog je kleding niet in een droger maar gewoon buiten of op een droogrek. Kies sowieso vaker voor het buitenhangen van je kleding in plaats van wassen. En zolang fabrikanten van wasmachines nog geen oplossing hebben gevonden om de micro- en nanoplastics tegen te houden, is het gebruik van een Guppy-friend een alternatieve oplossing. Dit is een mesh zak (74 x 50 cm, groot genoeg voor een volle wastrommel) met microscopisch kleine openingen die 99 procent van de plastics uit je kleding opvangt. Na afloop gooi je de plastic prut gewoon bij je plastic afval.
Ten tweede kun je ook kiezen voor merken die alternatieven voor de synthetische vezels aanbieden zoals merinowol, hennep, bamboe, eucalyptus, kapok, vlas, suikerriet en houtvezels. Natuurlijke materialen die ook nog eens gemakkelijk afbreekbaar zijn. en.guppyfriend.com; oceancleanwash.org
TIJDLOOS DESIGN
Nog een wapen in de strijd om van kledingproductie een duurzamere industrie te maken, is het ontwerpen van kleding die de tand des tijds moeiteloos doorstaat. Want een duurzaam geproduceerd product dat een jaar later alweer door de nieuwste trends en innovaties is ingehaald, is niet duurzaam. Daar zijn we het allemaal wel over eens.
Het Zweedse Fjällräven laat al jaren zien dat je heel goed tijdloos kunt produceren. Al sinds begin jaren 60 worden producten volgens ‘grootmoeders recept’ vervaardigd. Zo is het Greenland Jacket uit de 2020 collectie nog vrijwel hetzelfde als de allereerste versie uit 1968. Een lange levensduur verkrijg je dus niet alleen door het gebruik van onverwoestbare materialen, maar ook het ontwerp kan bepalend zijn of een kledingstuk al dan niet een levenslange favoriet wordt en je er dus jaren of een leven, en soms zelfs generaties, mee vooruit kunt.
NEO-ECOLOGIE
We kennen het woord misschien nog niet zo goed maar neo-ecologie is wereldwijd een mégatrend. In deze stroming zijn economie, ecologie en sociale verantwoordelijkheid allemaal even belangrijk. Steeds meer consumenten kiezen bewust voor merken en bedrijven die meer te bieden hebben dan alleen een product. Zij kijken ook naar wat deze merken en bedrijven bijdragen aan de maatschappij en toevoegen aan hun eigen leven.
