Ikigai! Pardon? Nee dit is geen vechtsport of één of ander nieuwe exotische fruitsoort, maar een Japanse term die staat voor het geluk altijd bezig te zijn. Het geeft smaak aan het leven en zou verklaren waarom op het Japanse eiland Okinawa het grootste aantal gezonde 100-jarigen wonen. Wat is de geheime kracht erachter?
Tekst: Roxane Catz | Dit artikel verscheen eerder in Salt magazine
Daar waren Francesc Miralles en Héctor Garcia – de schrijvers van het gelijknamige boek – ook nieuwsgierig naar. Samen reisden ze af naar het eiland in het zuiden van Japan om het te onderzoeken en deze frisse en fruitige eeuwelingen nader aan de tand te voelen. Het resultaat is een lekker compact, makkelijk leesbaar boekje en met liefde geschreven. Niet weer het zoveelste gezondheidsdevies over wat goed of slecht is, maar een begrijpelijk, bewezen en bovenal bemoedigend verhaal over hoe we zelf kunnen bijdragen aan een gelukkig, gezond en vooral lang leven.
Waar kom je je bed voor uit?
De Fransen hebben het over hun raison d’être de Engelsen noemen het a reason for being en wij willen gewoon ergens ons bed voor uitkomen. In het boek spreken ze zelfs over ‘elke nieuwe zonsopgang vieren!’ En waarom ook niet? Want als je er goed over nadenkt is het toch ieder ochtend mooi mazzel dat je überhaupt weer wakker wordt. Maar waarvoor kom je vervolgens dan graag je bed uit? Want als je tegenwoordig geen expliciete why of vurige passie hebt, kun je net zo goed in bed blijven liggen. Toch? Toch niet. Het mooie van ikigai is dat het verder gaat dan dat. Het gaat over waar je van houdt, waar je goed in bent, wat de wereld nodig heeft én – niet onbelangrijk – waarvoor je betaald kunt en wilt worden. En dat hoeft helemaal niet iets groots te zijn. In het boek staat het voorbeeld van een liftbediende die niet alleen maar bezig is met knoppen in te drukken en deuren open te houden. Met korte gesprekjes en diverse attenties weet hij anderen een goed gevoel te geven, wat hem – op zijn beurt – ook weer een goed gevoel geeft. Ikigai is dus niet iets wat we van buitenaf halen, maar wat we van binnen naar buiten laten komen. Het heeft met waarde te maken. Jij hebt het leven gekregen en nu vraagt het iets van jou. Dus in plaats van je af te vragen: what’s in it for me, ga je er zelf betekenis aan geven. Het doet hiermee een beroep op onze creativiteit en ons unieke talent dat ieder mens heeft, hoe onbenullig dat ook lijkt te zijn. Dat is het namelijk nooit. Met die intentie kun je ineens tot verrassende ontdekkingen komen. Of in de woorden van de Amerikaanse schrijver Mark Twain: “The most important days in your life are the day that you are born and the day you find out why.”
In ons overvloedige bestaan ligt de grote uitdaging om met mate te leven.
Doorgaan totdat je erbij neervalt
Van de vijf zogenaamde blauwe zones – de door wetenschappers benoemde gebieden waar mensen opvallend oud worden, staat Okinawa met stip op één. Hierna volgen respectievelijk, Sardinië (Italië), Loma Linda (Californië), Het schiereiland Nicoya (Costa Rica) en Ikaria (Griekenland). Uit alle onderzoeken blijkt eigenlijk niet echt iets verrassends. Gezonde voeding, beweging, een mild klimaat en het hebben van een sterk sociaal netwerk spelen hier allemaal een grote rol en zijn op zich niets nieuws onder de zon. Het meest opvallende is dat de meeste blue zones eilanden zijn, in feite kleine op zichzelf staande landjes, waar mensen veel eenvoudiger leven, er minder middelen voorhanden zijn en men daarom op elkaar is aangewezen. Verder doet men hier niks gehaast – waardoor stress nauwelijks bestaat. Ook doen ze niet aan extreme sport of fitness, maar beoefenen ze rustige bewegingsvormen zoals yoga, tai chi, qi gong. Daarnaast wordt er veel gewandeld en getuinierd. Ze geloven dat het belangrijk is jezelf zowel fysiek als geestelijk in beweging te houden. Jezelf uit te blijven dagen, maar niet te heftig en vooral: nooit te stoppen met werken. Rust roest is hun motto. Net zoals dat van mijn buurman, een bekend beeldend kunstenaar van al over de 80. Hij piekert er niet over om te stoppen met werken. Zijn ikigai zorgt ervoor dat hij nog steeds gedreven en energiek is. Pensioen vindt hij het slechtste idee ooit bedacht en is volgens hem het begin van het einde.
Jij hebt het leven gekregen en nu vraagt het iets van jou.
Het gulden midden
In het boek staan ook veel tips en wetenswaardigheden over het heilzame effect van gezonde voeding: vooral niet te veel, vul je maag maar voor 80 procent, voldoende slaap en regelmatige meditatie. Ook op dit gebied weinig nieuws onder de zon eigenlijk, maar de meest waardevolle boodschap die ik eruit haal, is dat gezond en blij oud worden veel meer te maken heeft met, een dankbare houding in plaats van alles maar voor lief nemen, de dingen accepteren zoals ze komen: de volmaaktheid in de ogenschijnlijke ‘onvolmaaktheid’ zien, voldoening vinden in wat je doet en in werkelijke verbinding zijn met anderen (en dan bedoel ik dus geen Facebook). Gelukkig wordt er ook genoten van de genoegens in het leven, zij het beheerst. Alhoewel de Franse Jeanne Calment tot haar 120ste stevig en vrolijk door rookte, bewandelen de meeste eeuwelingen de gulden middenweg en doen ze alles met mate. Daarin ligt wat mij betreft de grote uitdaging in ons overvloedig bestaan. Ons algehele geluksgevoel speelt in ieder geval de belangrijkste rol en ikigai gaat over het volgen daarvan. We hoeven het dus niet buiten onszelf te zoeken, want het zit al in ons. Je vindt het door je meer te gaan richten op wat wezenlijk belangrijk is, in plaats van op hetgeen we voortdurend denken te móeten doen. Wanneer je daarin slaagt, voel je je blij en voldaan en precies daar waar je moet zijn. Dan is er geen sprake van een innerlijke leegte die je geneigd bent op te vullen met te veel eten, drank, sigaretten of andere zaken en maak je vanzelf juiste keuzes. Zo ervaar je flow in je leven, een term die ooit bedacht is door de Hongaarse psycholoog Csikszentmihalyi (zijn naam bezorgt je spontaan een tongverstuiking!) omdat het voelt alsof je op de stroom van een rivier zit. Je voelt geen tijdsdruk, mogelijkheden komen als vanzelf op je pad en vallen op miraculeuze wijze samen, zonder dat je ook maar zelf iets hoeft te forceren. Want het is het vele ‘moeten’ en de weerstand die we hierbij ervaren die ons stress geeft en zo uitputtend is.
In plaats van je af te vragen: what’s in it for me, ga je er zelf betekenis aan geven.
De goede golflengte
Ikigai is dus een constante die altijd bij ons is, maar wel verandert al naar gelang de levensfase waarin we ons bevinden. Als puber vind je bijvoorbeeld andere dingen belangrijker dan wanneer je 50 bent. Daarom is het essentieel om in elke fase van je leven op de juiste golflengte van je ikigai te zitten. Het is vergelijkbaar met een radiofrequentie: hoe beter je erop afgestemd bent, hoe duidelijker het wordt. Maar hoe zorgen we nou voor de juiste afstemming? Want het klinkt natuurlijk allemaal leuk en aardig, maar ik woon niet op een rustig eiland en mijn leven is gevuld met verplichtingen, afspraken en deadlines. Gelukkig verscheen daarom onlangs het vervolgboek boek – eerder een werkboek – waarin de schrijvers je mee op reis nemen door Japan. Aan de hand van hun routebeschrijving langs 35 stations wordt het je gaandeweg duidelijk dat je met je verleden het heden kunt voeden en met die kracht en inzichten naar de toekomst kunt gaan. Dit boek geeft je een verrijkende en verfrissende kijk op de dingen. Het laat zien hoe je bepaalde gewoontes en beperkingen kunt overstijgen en zo je leven creatief kunt vormgeven. Je kunt jezelf ieder moment opnieuw uitvinden. En het is nooit te laat. Net zoals kunstenares Carmen Hererra, die haar eerste schilderij verkocht toen ze 89 was. Inmiddels is haar werk opgenomen in de vaste collectie van het Museum of Modern Art en het Tate Modern. Als dat de burger geen moed geeft.
Aan het eind van het boek heb je voldoende inzichten en nieuwe perspectieven gekregen om zelf op reis te gaan. De schrijvers adviseren je om dit op een ikigai-wijze te doen, wat zoveel inhoudt dat je er wel relaxed bij blijft. Ga met een glimlach op zoek en geef vergissingen de ruimte. Leer gaandeweg en ook samen mogelijkheden voor spontaniteit en avontuur. Of zoals Lao Tse het kort en krachtig verwoordde: “Een goede reiziger heeft geen vast plannen en hoeft ook niet te arriveren.”
Meer lezen?
Ikigai
Het Japanse geheim voor een lang en gelukkig leven, 191 blz.
Vind je Ikigai
Breng het Japanse geheim voor geluk in praktijk, 254 blz.
