Een wonderlijke wildernis met uitgestrekte sneeuwvlaktes en bevroren bossen zo ver je kunt kijken, twee miljoen mensen in een land dat anderhalf keer groter is dan Nederland, een middeleeuwse UNESCO-stad die bovendien de grootste Art Nouveau architectuurcollectie ter wereld heeft, én een iconisch koffiehuis met de naam ‘Black Magic’. Gekker kun je ons niet maken. Let’s go Letland!
Tekst Natasha Bloemhard | Beeld Natasha Bloemhard e.a.
Als snowboarder of skiër zou een wintersportvakantie in Letland waarschijnlijk niet snel in je opkomen. De bergen die niet veel hoger zijn dan 200-300 meter verliezen immers snel hun kleur bij de indrukwekkende hoogtes van de Alpenpieken. Laat die latten dus maar thuis – tenzij het langlauflatten zijn. Letland heeft hele andere troeven in huis die je de traditionele wintersportvakantie snel doen vergeten.
Maar eerst een duik in de geschiedenis van Latvia, een land dat gekenmerkt wordt door een bewogen geschiedenis met talloze jaren van overheersing van buitenlandse machten en invloeden van verschillende culturen die allemaal hun sporen hebben getrokken. Twee keer verklaarde het land zichzelf onafhankelijk. De eerste keer was in 1918, na de Russische Revolutie van 1917, maar dit leidde tot conflicten en oorlog waaronder de Letse Onafhankelijkheidsoorlog (1918-1920). Uiteindelijk werd Letland erkend als een onafhankelijke staat na het Verdrag van Riga in 1920. Na de Tweede Wereldoorlog werd Letland in 1940 ingelijfd door de Sovjet-Unie als een van de Sovjetrepublieken. Op 4 mei 1990 verklaarde de Opperste Sovjet van de Letse Socialistische Sovjetrepubliek (SSR) de onafhankelijkheid van Letland opnieuw. Dit leidde op 21 augustus 1991 tot het herstel van de onafhankelijkheid van Letland, kort voor de ineenstorting van de Sovjet-Unie. Beide onafhankelijkheidsverklaringen, in 1918 en 1991, markeren belangrijke mijlpalen in de geschiedenis van Letland als een onafhankelijke natie.
Los van de huidige oorlog in Oekraïne mag het duidelijk zijn dat Letland en Rusland geen goede buren zijn. En daar zijn de Russen (25% van de bevolking) die in Letland wonen momenteel de dupe van. Het anti-Ruslandsentiment is op veel plekken zicht- en voelbaar.
Letland is de middelste van de drie Baltische staten in Noord-Europa, direct aan de Baltische Zee. De andere twee zijn Litouwen en Estland. Behalve een gedeelde geschiedenis zijn de landen ook taalkundig verwant. Qua oppervlakte is Letland 1,5 keer groter dan Nederland waar nog geen twee miljoen mensen wonen. Twee derde hiervan woont in Riga. Er is dus vooral heel veel ruimte voor ruimte en voor bakken natuur.
Deinende, witte wereld
Het is halverwege de middag als we vanuit de luchthaven in Riga rechtstreeks naar het Kemeri National Park rijden. Kemeri is een van de vier nationale parken van het land. Het park staat bekend om zijn uitgestrekte veengebieden, moerassen, meren, bossen, unieke ecosystemen én de zogenaamde Bog Trails. Dit zijn veenpaden, vaak van hout, die dwars door het terrein slingeren. Door de flinke sneeuwlaag die er ligt, zijn deze paden echter amper meer te zien. We snoeren onze sneeuwschoenen aan en stappen zonder enige gevoel van richting een deinende, witte wereld in. Gelukkig hebben we een gids bij ons. Opeens voel ik de ondergrond flink golven. Dinārs, onze gids, begint eerst te lachen en dan te springen. Aan alle kanten spuit het moeraswater omhoog. “Geen stress”, zegt hij. “Je zakt er echt niet doorheen. Onze sneeuwschoenen zijn hele goede drijvers en ook de grassen die onderwater groeien, voorkomen dat we het moeras inzakken”, stelt hij gerust. “Sneeuwschoenen zijn trouwens ook in de zomer een goede manier om door dit unieke park te zwerven. Of sups”, legt hij uit.
The Mindful Restaurant
Als we die eerste avond vanuit ons hotel aan de brede Daugava rivier, die de stad in tweeën verdeeld, de oude binnenstad van Riga inlopen, zijn we in eerste instantie op zoek naar een leuke eetcafé. Riga staat bekend als een bruisende hoofdstad met een levendige cafécultuur. Maar eenmaal op het Stadhuisplein grijpt de geschiedenis van het land ons direct bij de kladden. Recht voor ons doemt het Letse Bezettingsmuseum op met direct daarnaast het indrukwekkende Schuttersmonument dat de duizenden gevallen soldaten die gevochten hebben voor een onafhankelijk Letland herdenkt. Via de middeleeuwse straatjes waarin een sfeervolle kerstmarkt is uitgestald, lopen we vervolgens tegen het Vrijheidsbeeld aan, een opvallend monument met een sterke trots. Het standbeeld toont een vrouwelijke figuur met drie sterren in haar opgeheven hand die symbool staan voor de drie historische regio’s van Letland: Koerland, Semgallen en Vidzeme. Ook het Vrijheidsbeeld is een eerbetoon aan degenen die hun leven hebben gegeven voor de onafhankelijkheid van Letland, maar het vertegenwoordigt ook de trots en vastberadenheid van het Letse volk om vrijheid en zelfbeschikking te behouden. Het is een belangrijk symbool van nationale identiteit en een populaire plek in Riga. We zwerven nog even door het sprookjesachtig verlichte park voordat we uiteindelijk in Neiburgs aan tafel schuiven. Heel zachtjes, want in dit ‘mindful restaurant’ wordt alleen maar gefluisterd en stoelen zonder geluid opgepakt en weer neergezet. Hier kauwen we op onze eerste indrukken van het land.
Bomen, bomen en nog eens bomen
De volgende dag rijden we naar Sigulda, een uurtje rijden ten noorden van Riga. Onderweg zien we bomen, bomen en nog eens bomen. Ongeveer de helft van Letland is bedekt met bossen, wat het tot een van de meest beboste landen van Europa maakt. Deze bossen bestaan voornamelijk uit naaldbomen, berken en eiken.
Sigulda is een van de populaire wintersportbestemmingen van het land maar dit moet je, zoals we in het begin van dit artikel al zeiden, met een grote vlok sneeuw nemen. De hoogste berg hier, die overigens midden in de stad ligt, is met 120 meter eerder een flinke heuvel. Voor beginners en families is dit echter een zegen. Hardcore boarders en skiërs zijn hier niet of nauwelijks te vinden. Langlaufers daarentegen glijden op meerdere plekken aan ons voorbij. Sigulda ligt in het Gauja National Park, het oudste en grootste nationale park van het land, vernoemd naar de gelijknamige Gauja rivier die als een slagader door de uitgestrekte natuur stroomt. Gauja NP is met zijn valleien, bossen, kliffen en grotten een walhalla voor hikers, bikers, peddelaars en rotsklimmers. Ons plan is om vandaag een deel van de Forest Trail – Mežtaka in het Lets – te lopen, een langeafstandswandelroute (LAW) die onderdeel is van de E11, de oudste Europese langeafstandswandelroute die begint in – jawel, Scheveningen en 4700 km verder in Tallinn, de hoofdstad van Estland eindigt. De Forest Trail (2141 km) omvat het deel dat begint bij de Poolse grens en Litouwen, Letland en Estland aaneenrijgt. De route is in stukjes gehakt van zo’n 20 km per dag waarvan wij er een lopen. Ons traject volgt in een winterwonderland de beide oevers van de Gauja rivier.
Baantje trekken
Voordat we Sigulda verlaten vinken we nog twee dingen van ons lijstje af: een oversteek met de kabelbaan vanwaar je een ge-wél-dig uitzicht hebt over de Gauja-vallei. Het is een toeristenval, klopt, maar wel eentje die toch echt de moeite waard is. En.., we stoppen bij het bobsleecentrum van de stad. Letland is een van de beste naties op het gebied van bobsleeën. Bobsleeërs zijn hier de nationale trots, dat geldt ook voor het centrum waar vele internationale topteams hun baantjes komen trekken. De baan slingert hier 1.420 meter lang als een pan spaghetti naar beneden waarop topsnelheden van 130 km per uur gemakkelijk worden gehaald. Als gewone sterveling kun je je in een soort wastobbe naar beneden laten smijten. Dat willen wij wel eens meemaken. Om wat extra gewicht aan ons tweeën toe te voegen, stapt een van de medewerkers bij ons in. Door deze enorme kiloknaller glijden wij met zo’n 85 km volkomen stuurloos naar beneden. Terwijl we onze ogen stijf dicht houden, spuit de adrenaline uit onze oren.
Jugendstil en Black Magic
Op onze laatste dag gaan we opnieuw Riga in. Dit keer bij daglicht. Wie in Letland is, kan niet om Riga heen. Het is volgens velen het best bewaarde geheim van Europa. Een stad die op de Werelderfgoedlijst prijkt, dankzij de oude stad (Vecrīga) vol middeleeuwse straatjes die je terug in de tijd nemen. Super sfeervol, vooral in de winter als er een dik pak sneeuw ligt is het alsof de olieverf van Anton Pieck nog maar net is opgedroogd. Maar ook de grootste Art Nouveau architectuurcollectie ter wereld brengt je in awe, zelfs kunst- en cultuurbarbaren kúnnen deze Jugendstil, zoals de bouwstijl ook wordt genoemd, niet over het hoofd zien. We toppen ons micro-avontuur af bij het koffiehuis ‘Black Magic’ in de oude stad waar de nostalgie van de muren en de dames achter de art deco toog druipt. Een iconische plek die ook nog altijd favoriet is bij de locals van de stad. Hier worden koffie en chocolade nog op oude wijze bereid. Voor ons zit de zwarte magie die middag echter in een glaasje dat tot de rand toe is gevuld met Riga Black Balsam, een traditionele Letse likeur die wereldwijd bekendheid heeft verworven en een belangrijk cultureel symbool van Letland is geworden. Een kruidenlikeur die gezien het geboortejaar (1752) al eeuwen houdbaar is.
Bij het verlaten van de oude stad kijken we nog een keer omhoog naar de Zwarte Katten op de hoek van het gelijknamige gebouw. Een belangrijk architectonisch detail met een grappig verhaal dat teruggaat naar de 17e eeuw. De eigenaar van het huis werd niet toegelaten tot een van de machtigste gildes in de stad, namelijk die van de Zwarthoofden. Omdat hij het hier niet mee eens was liet hij twee katten op zijn dak plaatsen die met hun achterwerk richting het gildehuis stonden en met de staart als een dikke vinger omhoog. Lang verhaal kort: de man werd alsnog toegelaten tot het gilde. Sindsdien zijn de katten ook een symbool van geluk en vrijheid en vind je ze terug als afbeelding op vele Riga-souvenirs. Ik koop een sticker als plakkende herinnering.
Reisinfo Letland
Dagelijks kun je vanuit Amsterdam, Rotterdam of Eindhoven naar Riga vliegen. De vluchttijd is twee uur. Met de trein is nu nog een mijl op zeven maar high speed verbindingen ‘staan op de planning’, wat dat ook mag betekenen.
Voor meer informatie over Letland surf je naar latvia.travel. Wie meer wil weten over de Forest Trail – en andere routes – wandelt naar baltictrails.eu. Wil je mee met een trektocht op sneeuwschoen door Kemeri National Park? Check advaitaadventures.lv. Alles staat hierop in het Lets maar via het contactformulier kun je ze in het Engels benaderen. Voor een rit in een wastobbe: latvia-bobsleigh.com.