Kei leuk!
Edelstenen en mineralen; wie heeft er niet ooit een graai gedaan in zo’n mandje vol glimmende en gladde steentjes die voornamelijk in snuisterijwinkeltjes als snoepjes worden aangeboden. Ooit zijn deze edele keien door iemand uit de aardkorst gegrabbeld. Maar zelf edelstenen zoeken kan ook. Dit zijn de meest voorkomende edelstenen die je kunt vinden in de Europese berggebieden.
Tekst: Natasha Bloemhard
Bergkristal
Etymologie Afgeleid van het Griekse woord krustallos = ijs.
Uiterlijk vertoon Heldere, transparante variant van het mineraal kwarts. Kristalvormig, lijkt op glas.
Keileuk Oude Grieken en Romeinen geloofden dat bergkristal ijs was dat door de goden was bevroren, en dat het de kracht had om boze geesten te weren. In de middeleeuwen werd bergkristal gebruikt in amuletten en talismannen vanwege de vermeende geneeskrachtige eigenschappen.
Keifijn In de wereld van alternatieve geneeskunde wordt ‘de steen der meesters’ veelvuldig gebruikt vanwege zijn vermogen om te zuiveren, vitaliseren, verkoelen, pijn te stillen, koorts te verlagen en het lichaam in balans te brengen.
Voor het oprapen Bergkristal wordt gevormd in holtes en spleten in gesteentes. Je vindt het onder meer in de Alpen, in het Gotthardmassief in Zwitserland, op de Grossglockner in Oostenrijk en in Duitsland in de regio Idar-Oberstein.
Amethist
Etymologie Afgeleid van het Oudgriekse woord amethustos =tegen de roes.
Uiterlijk vertoon Paarse variant van het mineraal kwarts. Kristalvormig.
Keileuk In vroegere tijden was de amethist het symbool van de verliefden, de steen van matigheid en beschermer tegen tovenarij en hekserij. Ook zou de steen dronkenschap verdrijven. Van wijn die gedronken werd uit een beker vervaardigd uit amethist zou men niet dronken kunnen worden.
Keifijn De amethist staat bekend om zijn zuiverende werking en helpt volgens de edelsteentherapie bij het verkrijgen van zelfinzicht, het erkennen van slechte gewoonten, verslaving, trauma en verlies.
Voor het oprapen De grootste vindplaats van amethist in Europa bevindt zich in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz, in Idar-Oberstein waar al sinds de middeleeuwen amethist wordt gewonnen. Daarnaast in Zuid-Frankrijk (Languedoc-Roussillon en de Provence), Rusland (Oeral) en op Sardinië.
Pyriet
Etymologie Afgeleid van het Griekse woord pyr =vuur.
Uiterlijk vertoon Een kubisch (= met kubusachtige vlakken) mineraal. Herkenbaar aan zijn metaalglans en bleekgele tint waardoor het oppervlakkig gelijkenis vertoont met goud, vandaar ook de bekende bijnaam ‘Goud der Dwazen’.
Keileuk In de prehistorie werd pyriet gebruikt als vuursteen. Door er mee op een andere steen te slaan kwamen er vonken vrij. Later, in de Middeleeuwen, werd de verwarmende steen ook toegepast in de geneeskunde. Wie vaak last had van koude handen of voeten kreeg een pyriet in zijn zak. Daarnaast zou het mineraal een gunstige werking hebben op de lever.
Keifijn De Pyriet is een sterk aardende steen die helpt bij het krijgen van inzicht in je drijfveren, en je bovendien met beide benen op de grond zet.
Voor het oprapen In de kalksteengroeve van Winterswijk, in Navajún in Spanje maar ook in Nederland, in de veen- en kleilagen van de Achterhoek en Twente, kun je pyriet vinden,
Fluoriet
Etymologie Afgeleid van het Latijnse fluere = stromen, vloeien. Ook de naam van het element fluor, ontdekt in 1886, is ervan afgeleid, evenals het verschijnsel fluorescentie dat voor het eerst bij de fluoriet is bestudeerd.
Uiterlijk vertoon Fluoriet is een kleurrijke verschijning waarin paars, groen, blauw, geel, roze haast als het Noorderlicht samenvloeien. De kristalvorm is vaak een regelmatig achtvlak (octaëder).
Keileuk Vanwege zijn aantrekkelijke uiterlijk wordt fluoriet vaak gebruikt voor sieraden en decoratieve objecten. Daarnaast geloven de Chinezen dat het mineraal bescherming biedt tegen hekserij en duivelskunsten.
Keifijn De steen voor wie behoefte heeft aan helderheid en mentale focus. Een fluoriet schept orde in de chaos.
Voor het oprapen Beroemde vindplaatsen van fluoriet zijn Weardale in Noord-Engeland, het Duitse Wölsendorf in Beieren, de Harz en Thüringen. Daarnaast de regio’s Castilië en León in Spanje, de omgeving van Zermatt in Zwitserland en de regio Piemonte in Italië.
Agaat
Etymologie Vernoemd naar de Achates (tegenwoordig de Dirillo genaamd), een rivier in het zuiden van Sicilië waar de steen voor het eerst gevonden werd.
Uiterlijk vertoon Agaat is een populaire edelsteen die bekend staat om zijn opvallende kleuren – bruin, geel roze, blauw en groen – en patronen. Het is een variant van kwarts.
Keileuk In de oudheid werden agaatstenen gebruikt als talismannen en amuletten om boze geesten te weren en bescherming te bieden. In de middeleeuwen werd agaat gebruikt voor het maken van cameeën (edelstenen met graveerwerk) die werden beschouwd als symbolen van status en macht.
Keifijn Agaat is een steen van stabiliteit, balans en veiligheid.
Voor het oprapen In Idar-Oberstein en in het zuiden van de Hunsrück in Duitsland, en in de Auvergne in Frankrijk. Heel soms komt er ook een agaat mee met het grind dat door de Rijn is meegevoerd.
Granaat
Etymologie Afgeleid van het Latijnse woord granatus= met korrels.
Uiterlijk vertoon In zijn ruwe vorm bestaat deze edelsteen uit ruwe kristallen die vrij rond en rood zijn, als de zaden van de granaatappel (malus granatus). De rode kleur (almandien) komt het meest voor.
Keileuk In de oudheid werd de granaat vaak gebruikt als amulet tegen het boze oog en ter bescherming van de gezondheid van de drager. De Egyptenaren beschouwden de rode granaat als het bloed van Isis, Godin van de vruchtbaarheid, en volgens de Oude Grieken zou granaat helpen bij het in stand houden van de liefde.
Keifijn De drager van granaat wordt overspoeld door kracht en energie, doorzettingsvermogen, moed, optimisme, levensvreugde en zelfvertrouwen. Daarnaast helpt granaat met het bevorderen van de bloedsomloop en stimuleert het de spijsvertering.
Voor het oprapen Tsjechië (Bohemen), Schotland (Aberdeenshire en Angus), Noorwegen (Telemark en Aust-Agder), Oostenrijk (Ötztal en Zillertal), Spanje (Murcia, Galicië en Catalonië) en in Frankrijk (Corsica, de Pyreneeën en de Alpen).
Lees verder onder de foto
Edelsteen of mineraal
Een mineraal is een anorganische stof die vrij in de natuur voorkomt – zoals ijzer, koper, gips en zout – en een vaste, chemische samenstelling en structuur heeft. Wanneer mineralen aan elkaar geklonterd uitgroeien tot kristallen vormen zij de bouwstenen voor (edel)stenen.
Edelstenen zijn dus in feite aan elkaar gegroeide mineralen. Een edelsteen kan uit één of meerdere mineraalsoorten bestaan. Een edelsteen mag zich edelsteen noemen als het voldoet aan strenge criteria. Zo moet de steen van uitzonderlijke schoonheid, hardheid en zeldzaamheid zijn.
Zelf edelstenen zoeken
Edelstenen zoeken kan op ongelooflijk veel plaatsen in de wereld, is verslavend en bovendien super leerzaam. Stenen vertellen je immers veel over de geologie en mineralogie van een land. Let wel, in sommige gebieden is het verboden om stenen te verzamelen. Check dus vooraf altijd de lokale regels.
Goede plekken om edelstenen te zoeken in de bergen zijn grotten, holtes en spleten, plekken waar landslides hebben plaatsgevonden, in beekjes en langs rivieren waar stenen meegenomen zijn door gletsjers. Veel meer dan een emmertje, een paar stevige handschoenen en een hamer en beitel om stenen voorzichtig los te tikken of te splijten heb je niet nodig.
Edele delen van Nederland
Ondanks dat we in Nederland geen bergen en afzettingsgebieden hebben waar kristallen zich kunnen vormen, zijn er wel enkele plekken in ons land waar je edelstenen kunt zoeken en mineralen kunt vinden. De bekendste plekken zijn de oude steenkoolmijnen van Limburg en de kalksteengroeve van Winterswijk waar miljoenen oude aardlagen te zien zijn.
De mijnen in Limburg zijn gesloten maar de storthopen van puin zijn nog wel toegankelijk. De kans bestaat dat je hier pyriet en kwarts kunt vinden. In de groeve van Winterswijk vind je, behalve heel veel fossielen, ook pyriet. Liefhebbers van edelstenen zoeken kunnen hier van 1 april tot en met 31 oktober wekelijks afdalen met een gids (100procentwinterswijk.nl). Andere vindplaatsen van pyriet zijn de klei- en veenpakketten van de Achterhoek en Twente.
Naast pyriet kun je in ons platte polderland ook jaspis vinden, deze zogenaamde halfedelsteen vind je in groten getale op grindhopen van zandzuigers langs de Maas, Waal, Rijn en IJssel. Ook granaat komt in Nederland voor, zij het in minuscule deeltjes. Een van de bekendste plekken van granaatzand is het strand ten noorden van de zeewering bij Petten waar je na een goede herfststorm aan de voet van de duinen een roze, soms dieprode tint zand – granaatzand – kunt aantreffen.
Meer weten? Ga naar de website geologievannederland.nl en maak een tijdreis van 500 miljoen jaar door ons land. Of ga naar Naturalis in Leiden (naturalis.nl) waar een bizar grote collectie van stenen (800.000 verschillende soorten) en fossielen (3.200.000 miljoen exemplaren) wordt bewaard.
